Pen gat verbinding

De pen gat verbinding is één van de meest gebuikte hoekverbinding in de meubelmakerij. De verbinding bestaat uit een pen, die gemaakt wordt aan het ene stuk hout, en een gat waar deze in past aan het andere stuk hout. De pen gatverbinding wordt tegenwoordig vooral veel gebruikt bij het maken van stoelen, tafels en raamwerken. Vroeger werd deze de pen en gat verbinding behalve oor bovenstaande toepassingen ook veel gebruikt bij het maken van dragende constructies en dak constructies. Er zijn talloze variaties op de pen en gat verbinding die gebruikt worden in het vak. Enkele voorbeelden hiervan zijn: De slisverbinding, pen gat verbindig met spatpen, pen gat verbinding in verstek.

Maak deze verbinding zelf tijdens de workshop pen gat verbinding

Welk gereedschap heb je nodig

Als je zelf de pen gat verbinding thuis wilt gaan maken heb je het een en ander nodig aan gereedschappen. Zo heb je gereedschap nodig om de verbinding af te kunnen tekenen, te maken en uiteindelijk te lijmen.

Pen-en-gat-verbinding

Zelf een pen gat verbinding maken

Van de klassieke houtverbindingen is de pen gat verbinding een van de meest stevige verbindingen. Er zijn heel wat variaties op de pengat maar daar ga ik in dit hoofdstuk niet op in. Op deze pagina worden de stappen uitgebreid besproken die je moet volgen om tot een mooie, zelfgemaakte pen en gatverbinding te komen.

Voorbereiding

Zorg dat je een opgeruimde werkbank hebt en dat je gereedschappen die je nodig hebt klaar hebt liggen. Leg de twee (gelijke) stukken hout van een maat naar keus die je met elkaar, in de hoek, wilt verbinden klaar. Kies bijvoorbeeld eikenhout, een houtsoort die heel prettig te bewerken is.

Schrijf je in voor de workshop pen gatverbinding

[events_list category=”workshop pen en gatverbinding”][/events_list]

Stap 1 aftekenen:

Als eerste ga je de positie van de stukken hout ten opzichte van elkaar bepalen en vastleggen door middel van de paring. Dit is vooral handig als je met meerdere stukke hout iets gaat maken. Bepaal vervolgens de diepe van de pen (tevens de diepte van het gat +1 mm). Nu dit gedaan is kan het afteken van de pen gat verbinding beginnen. Zet met de schuifmaat de maat van de pen af op het stuk hout waar de pen op moet gaan komen. haakts aftekenenVervolgens teken je de afgetekende lijn rondom af op het hout. Als de lijnen niet verspringen te opzichte van elkaar kan je doorgaan naar de volgende stap. Verspringen de lijnen wel dan moet er opnieuw rondom afgetekend worden. Teken ook de breedte van zowel de pen als het gat af op het hout.

Hierna komt het volgende stuk gereedschap kijken namelijk het kruishout. Stel het kruishout in op 1/3 (rond af indien dit nodig is) van een van de dikte van een van de delen van de verbinding. Kras vervolgens met het kruishout de lijn, van af de bovenkant, af op beide stukken van de verbinding. Kars de lijn in van de ene potloodlijn tot aan de andere potloodlijn. Dit geld voor zowel pen als gat. Stel vervolgens het kruishout opnieuw in op 2/3 (rond af indien dit nodig is) van een van de dikte van een van de delen van de verbinding. Kras vervolgens net als de vorige instelling het hout af.

Als laatste arceer je welke stukken hout van welk stuk hout af gaat. Gaat deze uitleg te snel? Geen probleem, je kan hier meer lezen over afteken van een verbinding .

Stap 2 zagen van de pen:

Zet het stuk hout vast in, bijvoorbeeld, met een bankschroef. Zaag vervolgens met een  zaag met fijne tanden net een halve millimeter tot een millimeter naast de afgekruisde lijn. Je zaagt dan in het gearceerde deel van het hout (het deel wat er af gaat).

hout zagenBegin altijd met zagen op het punt dat het verst van je afligt. Zaag vervolgens naar je toe zodat er een zaaglijn ontstaat over de hele lengte van het te zagen gedeelte. Duw nu het stuk hout van je af zodat je goed zicht hebt over de afgkruisde lijn. Zaag naast deze lijn door tot net een halve millimeter boven de afgetekende potlood lijn. Draai nu je hout om en doe het zelfde aan de andere kant. Zaag in de zelfde positie nu het midden door en blijf goed opletten dat je niet te ver doorzaagt. Dit doe je voor beide afgekruisde lijnen.

Klem je het stuk hout op de werkbank en zaag op de zelfde wijze zoals hierboven uitgelegd een halve millimeter tot een millimeter langs de potloodlijn. Draai het stuk hout om en herhaal bovenstaande stappen.

Stap 3 het gat maken:

Het is verstandig om met het beitelen te beginnen bij het maken van het gat. Mocht je hier namelijk een fout in maken dan is het altijd makkelijker om de pen hier op aan te passen dan omgekeerd.

Klem het hout waar het gat in kom goed vast met een lijmtang. Hou de beitel 6mm in de linker hand vast en een (houten) hamer in de rechter hand. Plaats de beitel tussen de twee afgekruisde lijnen met de platte kant van de beitel net iets voor de potloodlijn en sla voorzichtig de beitel in het hout. Doe dit zelfde ook voor de andere kant van het gat waar de ander potlood lijn zich bevind.

Draai de beitel nu zo dat je de vlakke kant van de beitel naar beneden gericht is en plaarts de beitel weer tussen de twee afgekruisde lijnen en sla om de 5 millimeter de beitel voorzichtig in het hout. Hou hierbij de beitel verticaal op het hout. Draai de beitel weer om, met de vlakke kant naar boven, en schep het hout er nu uit met de beitel. Herhaal deze stappen nu met meer kracht zodat je niet een dag bezig bent met het hak werk.

Zodra je op de juiste diepte bent aangekomen is de volgende stap om de zijdes van het gat vlak en recht te maken. Hiervoor pak je de beitel 20 mm. Hou deze loodrecht tegen de zijde aan en druk de beitel vervolgens naar beneden. Let er goed op datje de beitel tijdens dit proces loodrecht houd. Herhaal deze stap ook voor de andere zijdes. pak voor de kleine zijdes een kleine beitel en pas de zelfde steek techniek weer toe.

Stap 4 de pen maken:

Als het gat niet is afgeweken van de oorspronkelijke afgetekende maatvoering kan de pen gebeiteld worden. Is het gat wel afgeweken zal deze afwijking op de pen moeten worden overgenomen.

werken met een beite tijdens de basiscursus houtbewerkingIn stap 2 heb je de pen gezaagd, nu ga je de gezaagde stukken vlak en op maat maken met de beitel. Hiervoor kan je het best de beitel die 20 mm breed is voor gaan gebruiken. Pak het handvat in de rechterhand en druk met de linker de beitel op het hout. Hierbij hou je de duim op de beitel en de wijsvinger onder het hout. Maak scheer bewegingen en zorg vooral dat je niet teveel hout in een keer weg neemt met de beitel. Als je de stappen goed hebt opgevolgd zou de pen, qua dikte, nu precies in het gat moeten passen. Is dit niet het geval werk dan door met de beitel tot de pen precies in het gat past. Een klein beetje weerstand is wenselijk.

kopshout weg snijden met beitelZodra de pen in het gat past kan het kopse stuk van het hout, de borst, vlak gemaakt worden. Maak hiervoor een opstelling zodat het afsteken van het hout wat makkelijker gaat. Voor deze opstelling kan je het stuk hout gebruiken. Leg dit stuk hout haaks op het stuk hout wat je wilt bewerken. Zorg dat het stuk hout precies voor de afgetekende potloodlijn komt en zet het stuk hout vast met een lijmtang. Controleer met de blokhaak of het hulpstuk haaks licht en of je lijmtang niet uitsteekt. Als alles goed zit kan de lijmtang aangedraaid worden. Voor het weghalen van het kopes hout Gebruik je best de beitel 12 mm breed. Neem de beitel in de rechter hand en druk met de linker de beitel goed tegen het hulpstuk. Maak een draaiende beweging en snij op die manier het hout weg.

De laatste stap van het maken van de pen is er voor zorgen dat de pen precies even breed is als het gat. Om dit te doen maken je gebruik van de lijntjes die op de kop van de pen staan getekend. Teken met een blokhaak deze lijnen uit op de pen en zaag vervolgen net iets langs deze lijnen en wek ze bij met de beitel.

Stap 5 lijmen:

Nu beide stukken van de verbinding passend kan de verbinding gelijmd worden. Zorg er voor dat de plaats waar je wilt gaan lijmen opgeruimd is en dat alle benodigde onderdelen voor het lijmen klaar liggen. Kies het type lijm dat je nodig hebt voor de verlijming. Wet je niet welke soort lim je wilt gebruiken voor de pen gat verbinding kijk dan hier voor het maken van je keuze. Beng de, gekozen, lijm aan op zowel het gat als de pen en een klein beetje op de kopse stukken van de verbinding. Breng de lijm net zo dik aan als je zou doen bij het erven. De lijm moet overal zijn aangebracht en dik genoeg zijn datje er niet doorheen kan kijken.

Schrijf je in voor de workshop pen gatverbinding

[events_list category=”workshop pen en gatverbinding”][/events_list]

Gebruik één langere lijmtangen om de pen in het gat de duwen en er voor te zorgen dat de borst van de pen mooi ten het hout van het wordt gedrukt. Laat de lijm vervolgens uitharden. Raadpleeg de verpakking voor exacte tijden, deze kunnen per lijm type verschillen van elkaar.

Als je alle stappen goed hebt opgevolgd heb je je eigen pen gat verbinding gemaakt.